به گزارش خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار»، در تقویم رسمی کشور، هشتم آبان‌ماه به‌عنوان روز پدافند غیرعامل نام‌گذاری شده است؛ روزی برای یادآوری اهمیت صیانت از زیرساخت‌های حیاتی، منابع انسانی و سرمایه‌های ملی در برابر تهدیدهای غیرنظامی و سایبری. استان ایلام به‌عنوان یکی از مناطق مرزی کشور، نه‌تنها در دوران دفاع مقدس بلکه در سال‌های اخیر نیز همواره در معرض تهدیدهای طبیعی و انسانی بوده است.
زلزله، آتش‌سوزی‌های گسترده در مراتع، تهدیدات سایبری، آلودگی‌های زیست‌محیطی و حتی آسیب‌پذیری در شبکه‌های خدمات عمومی مانند آب و برق، از جمله چالش‌هایی است که اهمیت پدافند غیرعامل را برای ایلام دوچندان کرده است. با وجود اقدامات انجام‌شده، کارشناسان معتقدند هنوز فاصله قابل‌توجهی تا تحقق کامل الزامات پدافند غیرعامل در زیرساخت‌های حیاتی استان وجود دارد.
اولویت ما تاب‌آوری زیرساخت‌هاست
سید محمدعلی کاکی مدیرکل پدافند غیرعامل استان ایلام در گفتگو با خبرنگار ایلام بیدار می‌گوید: پدافند غیرعامل یعنی کاهش آسیب‌پذیری‌ها بدون استفاده از سلاح. در ایلام، به دلیل شرایط مرزی، ما باید دو برابر متوسط کشور به این حوزه اهمیت بدهیم. تمرکز ما بر تاب‌آوری زیرساخت‌های حیاتی از جمله آب، برق، مخابرات، سوخت و مراکز درمانی است.
وی با اشاره به طرح‌های در حال اجرا افزود: در سال جاری چند پروژه مهم شامل مقاوم‌سازی تأسیسات آب‌رسانی، ایمن‌سازی خطوط انتقال برق و ارتقای امنیت سایبری دستگاه‌های اجرایی آغاز شده است. اما هنوز چالش‌هایی مانند فرسودگی شبکه‌ها، محدودیت بودجه و کمبود نیروهای متخصص وجود دارد.
وی تأکید می‌کند که بسیاری از تهدیدها ماهیت جدیدی پیدا کرده‌اند و نگاه سنتی به پدافند دیگر پاسخ‌گو نیست: تهدید امروز فقط بمباران یا حمله فیزیکی نیست. تهدید سایبری، اختلال در خدمات شهری و حتی شایعه‌پراکنی در فضای مجازی می‌تواند نظم عمومی را مختل کند. ما باید متناسب با این تغییر، فرهنگ‌سازی و آموزش را گسترش دهیم.
چالش زیرساخت‌ها؛ پدافند در برابر فرسودگی
در ادامه گفتگو، محمد گرواند فرماندار شهرستان چرداول در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به وضعیت زیرساخت‌ها گفت: در برخی مناطق ما هنوز خطوط انتقال آب یا شبکه‌های برق با تجهیزات قدیمی دهه هفتاد فعال است. وقتی چنین سیستم‌هایی در برابر زلزله یا طوفان آسیب ببینند، عملاً خدمات حیاتی متوقف می‌شود. در این شرایط پدافند غیرعامل معنا پیدا می‌کند.
وی با تأکید بر ضرورت همکاری همه دستگاه‌ها ادامه می‌دهد: پدافند غیرعامل فقط وظیفه یک اداره نیست. همه نهادها باید سهم خود را در کاهش خطر بپذیرند. از مدرسه و بیمارستان گرفته تا شهرداری و بخش خصوصی.
بر اساس گفته‌های وی، در چند شهرستان استان طرح‌هایی مانند انتقال اضطراری آب، ایجاد مسیرهای جایگزین در شبکه راه‌ها و شناسایی نقاط بحرانی در حال اجراست، اما نباید تا وقوع بحران صبر کرد. پدافند باید پیش‌دستانه باشد نه واکنشی.
پدافند غیرعامل فقط فیزیکی نیست
لیلا بهرامی متخصص حوزه مدیریت بحران، در گفتگو با ایلام بیدار گفت: متأسفانه در ذهن بسیاری، پدافند غیرعامل محدود به ساخت دیوار مقاوم یا پناهگاه است، درحالی‌که ابعاد فرهنگی، اقتصادی و سایبری آن اهمیت بیشتری دارد. در استان ایلام، باید به بعد اجتماعی و آگاهی عمومی بیشتر توجه کنیم.
وی با اشاره به مطالعات انجام‌شده در دانشگاه می‌گوید: در بررسی‌های ما مشخص شد که در بسیاری از ادارات و حتی مراکز درمانی، طرح‌های پشتیبان برای قطع برق یا اینترنت وجود ندارد. این یعنی اگر حمله سایبری یا حادثه طبیعی رخ دهد، ادامه خدمت‌رسانی دچار مشکل می‌شود.
به گفته بهرامی، آموزش کارکنان و مدیران در حوزه مدیریت بحران باید به بخشی از برنامه‌های سالانه تبدیل شود؛ پدافند غیرعامل زمانی موفق است که تبدیل به فرهنگ عمومی شود، نه یک برنامه تشریفاتی سالانه.
فناوری و تهدیدات نوین؛ جبهه جدید پدافند غیرعامل
در سال‌های اخیر، با گسترش خدمات الکترونیک و دیجیتال، حوزهٔ جدیدی از تهدیدها نیز در برابر استان ایلام قرار گرفته است.
حسین حاتمی کارشناس فناوری اطلاعات و از فعالان جوان حوزه امنیت سایبری، درباره وضعیت امنیت دیجیتال استان می‌گوید: در سطح دستگاه‌های اجرایی، پیشرفت‌هایی در زمینه رمزگذاری داده‌ها و پشتیبان‌گیری انجام شده، اما هنوز برخی شبکه‌ها بدون استانداردهای امنیتی کار می‌کنند. حملات سایبری به سامانه‌های استانی اگرچه کمتر رسانه‌ای می‌شود، اما واقعیت دارد.
وی یکی از مشکلات را کمبود نیروی متخصص و نبود هماهنگی بین دستگاه‌ها می‌داند: اگر بخواهیم از داده‌ها و شبکه‌های استان در برابر حملات محافظت کنیم، باید تیم‌های امنیت اطلاعات تشکیل شود. جوانان زیادی در ایلام در این حوزه تخصص دارند؛ اما جذب نمی‌شوند. پدافند غیرعامل در دنیای امروز بدون پدافند سایبری ناقص است.
ظرفیت‌های ایلام برای تبدیل‌شدن به الگوی پدافند مرزی
با وجود چالش‌ها، کارشناسان معتقدند ایلام ظرفیت‌های ویژه‌ای برای تبدیل‌شدن به استان نمونه در حوزه پدافند غیرعامل دارد.
کاکی مدیرکل پدافند غیرعامل استان ایلام در این باره می‌گوید: ما در سال‌های اخیر تجربه‌های ارزشمندی در مدیریت بحران‌های طبیعی مثل زلزله و آتش‌سوزی کسب کرده‌ایم. همچنین نزدیکی به مرز و حضور نیروهای نظامی و انتظامی توان بالایی از هماهنگی ایجاد کرده است. اگر بتوانیم زیرساخت‌ها را تقویت کنیم، ایلام می‌تواند الگویی برای دیگر استان‌های مرزی باشد.
به گفته وی، استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و بخش خصوصی می‌تواند حلقهٔ مفقوده توسعه پدافند در استان را تکمیل کند.
فرهنگ‌سازی؛ حلقه فراموش‌شده پدافند غیرعامل
حجت‌الاسلام عباس قیطاسی کارشناس مسائل فرهنگی در گفتگو با خبرنگار «ایلام بیدار» گفت: تا زمانی که مردم نسبت به اهمیت پدافند غیرعامل آگاه نباشند، هر برنامه‌ای در این حوزه ناقص خواهد بود.
وی افزود: وقتی خانواده‌ها بدانند که نحوه صحیح پناه‌گیری در زلزله یا قطع اضطراری برق چه اهمیتی دارد، در واقع بخشی از پدافند غیرعامل را اجرا کرده‌اند. باید مدارس، رسانه‌ها و شبکه‌های محلی در آموزش این مفاهیم فعال شوند.
به گفته مسئولان، هدف از این برنامه‌ها ایجاد «فرهنگ پیشگیری» است، نه فقط نمایش عملکرد اداری.
اقتصاد مقاوم؛ پیوند پدافند و توسعه
پدافند غیرعامل تنها یک مبحث امنیتی نیست، بلکه مستقیماً با توسعه اقتصادی استان نیز ارتباط دارد.
وقتی زیرساخت‌ها ایمن باشند، سرمایه‌گذار هم احساس امنیت بیشتری می‌کند. یکی از دلایل کندی سرمایه‌گذاری در استان‌های مرزی، نگرانی از مخاطرات طبیعی و انسانی است. پدافند غیرعامل در واقع زمینه‌ساز اعتماد اقتصادی است.
در پروژه‌های جدید صنعتی، شرط اصلی صدور مجوز، رعایت الزامات پدافند غیرعامل است. یعنی ایمنی و امنیت بخشی از طراحی اولیه پروژه محسوب می‌شود.
به گفته وی، در طرح‌های صنعتی جدید از جمله در حوزه پتروشیمی دهلران و پالایشگاه ایلام، الزامات پدافند به‌صورت ساختاری لحاظ شده و نظارت مستمر بر اجرای آن‌ها وجود دارد.
نیاز به بودجه و هماهنگی ملی
با وجود همه تلاش‌ها، کارشناسان تأکید می‌کنند که تحقق کامل الزامات پدافند غیرعامل در استان ایلام بدون حمایت بودجه‌ای ملی ممکن نیست.
حیدر نعمتی فرماندار شهرستان مهران در گفتگویی کوتاه با ایلام بیدار می‌گوید: برای مقاوم‌سازی شبکه آب یا برق نیاز به اعتبار ملی داریم. بودجه استانی پاسخ‌گو نیست. انتظار ما این است که سازمان پدافند غیرعامل کشور برای استان‌های مرزی ردیف ویژه‌ای در نظر بگیرد.
وی همچنین بر اهمیت هماهنگی بین دستگاه‌ها تأکید می‌کند: پدافند غیرعامل یک کار جمعی است. وقتی یک نهاد اقدام کند؛ اما دیگری هماهنگ نباشد، نتیجه مطلوب حاصل نمی‌شود.
پدافند غیرعامل در ایلام اگرچه در سال‌های اخیر وارد مرحلهٔ اجرایی شده، اما هنوز با نقطهٔ مطلوب فاصله دارد.
زیرساخت‌های فرسوده، کمبود بودجه، و نبود نیروی متخصص از یک‌سو، و ضعف فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی از سوی دیگر، مسیر تحقق پدافند جامع را دشوار کرده است. با این حال، ظرفیت‌های بومی، تجربه‌های موفق در مدیریت بحران و حضور نیروهای متخصص جوان، امیدبخش آینده‌ای امن‌تر و تاب‌آورتر برای ایلام است.
پدافند غیرعامل یعنی پیش از بحران آماده باشیم، نه بعد از آن واکنش نشان دهیم. اگر این باور در همه دستگاه‌ها و در میان مردم نهادینه شود، ایلام می‌تواند به الگویی از امنیت پایدار در غرب کشور تبدیل گردد.
انتهای خبر/ر
نظر شما
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد