به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار»، یکی از چالش‌های جدی زیست‌محیطی در شهرهای کوچک و متوسط، مسئله جمع‌آوری و دفع پسماندهای شهری است؛ اما هنگامی که پای پسماندهای بیمارستانی و پزشکی به میان می‌آید، موضوع حساس‌تر و پیچیده‌تر می‌شود. این نوع زباله‌ها اگر به‌درستی بی‌خطرسازی نشوند، نه‌تنها سلامت شهروندان را تهدید می‌کنند؛ بلکه خاک و منابع آب زیرزمینی را نیز آلوده می‌سازند.
در شهرستان ایوان، طی ماه‌های اخیر موضوع پسماندهای پزشکی و نحوه امحاء آن به یکی از دغدغه‌های اصلی شهروندان و مسئولان بدل شده است؛ مسئله‌ای که در ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما پشت آن زنجیره‌ای از کوتاهی‌ها، پاس‌کاری‌ها و نبود مدیریت واحد نهفته است.
روز ششم مهرماه، در جلسه‌ای به ریاست فرماندار ایوان، موضوع پسماندها به‌ویژه پسماندهای بیمارستانی در دستور کار قرار گرفت و فرماندار به دستگاه‌های مربوط دستور داد تا مسئله را با جدیت پیگیری کنند. خبرنگار ما پیرو این نشست، در گفتگویی با رئیس شبکه بهداشت شهرستان ایوان، فرشته دانش‌نژاد، به بررسی روند امحاء پسماندهای پزشکی و مشکلات مرتبط با آن پرداخته است.
تفکیک روزانه؛ از مطب تا بیمارستان
در گفتگو با فرشته دانش نژاد رئیس شبکه بهداشت ایوان، نخستین پرسش درباره چگونگی تفکیک و دفع پسماندهای پزشکی در مراکز درمانی شهرستان بود.
دانش‌نژاد در توضیح این روند گفت: پسماندها در مراکز درمانی به دو نوع تقسیم می‌شوند؛ عفونی و غیرعفونی. پسماند عفونی شامل وسایل نوک‌تیز مانند سرنگ، تیغ و مواد آلوده به خون یا ترشحات بدن است که در صورت تماس با محیط یا افراد، می‌تواند موجب انتقال بیماری شود. در مقابل، پسماند غیرعفونی شامل زباله‌های معمولی مانند دستکش‌های یک‌بار مصرف، باندهای تمیز و سایر مواد بی‌خطر است.
وی افزود: در همه مراکز درمانی دولتی، پسماندها هر روز تفکیک می‌شوند. سرنگ‌ها و وسایل نوک‌تیز در محفظه‌های مخصوصی به نام سفتی باکس قرار می‌گیرند تا در زمان حمل‌ونقل هیچ‌گونه آلودگی یا جراحتی ایجاد نشود. پسماند عفونی پس از جمع‌آوری روزانه، به بیمارستان شهرستان منتقل می‌شود. در بیمارستان، دستگاه امحاء زباله وجود دارد که فرایند بی‌خطرسازی را انجام می‌دهد و در نهایت پسماند بی‌خطر شده تحویل شهرداری داده می‌شود تا مانند سایر زباله‌ها دفن شود.
به گفته وی، مسئولیت جمع‌آوری و دفن زباله‌ها پس از مرحله امحاء، بر عهده شهرداری است و شبکه بهداشت در این مرحله تنها نقش نظارتی دارد.
پای شهرداری در میان است
دانش‌نژاد در بخشی دیگر از گفتگو، به‌صراحت از شهرداری ایوان به‌عنوان یکی از عوامل اصلی مشکل یاد کرد و گفت: ما نسبت به نحوه جمع‌آوری و دفن پسماندهای پزشکی گلایه داریم و به همین دلیل از شهردار ایوان شکایت کرده‌ایم. این شکایت از طریق مراجع قانونی و دادستانی در حال پیگیری است، چون معتقدیم شهرداری در انجام وظایف خود در حوزه دفن بهداشتی کوتاهی کرده است.
اظهارات رئیس شبکه بهداشت نشان می‌دهد که اختلاف میان دستگاه‌های متولی در این زمینه جدی است؛ از یک سو شبکه بهداشت بر انجام وظیفه خود تأکید دارد و از سوی دیگر، شهرداری بار مسئولیت را به دوش شبکه بهداشت یا علوم پزشکی می‌اندازد.
این وضعیت باعث شده تا در عمل، بخشی از پسماندهای پزشکی در مسیر انتقال یا محل دفن نهایی، به‌درستی مدیریت نشوند.
نظارت بر مراکز خصوصی؛ حلقه‌ای ضعیف در زنجیره امحاء
وقتی بحث از مطب‌ها، کلینیک‌های خصوصی و مراکز درمانی غیردولتی به میان می‌آید، نظارت بر روند دفع زباله‌های پزشکی دشوارتر می‌شود.
دانش‌نژاد در پاسخ به پرسشی در این زمینه توضیح داد: در مورد مراکز خصوصی، شبکه بهداشت صرفاً نقش نظارتی دارد. بازرسان ما به‌صورت ماهانه از این مراکز بازدید می‌کنند و طبق بخش‌نامه‌ها، همه مطب‌ها و درمانگاه‌های خصوصی موظف‌اند با شرکت‌های مجاز امحاء پسماند قرارداد ببندند تا زباله‌های عفونی‌شان به شکل اصولی بی‌خطرسازی شود.
اما بررسی‌های میدانی خبرنگار ایلام بیدار نشان می‌دهد که در عمل، اجرای این دستورالعمل با مشکلاتی روبه‌روست. بسیاری از مراکز کوچک به دلیل هزینه‌های بالا یا نبود شرکت‌های فعال در منطقه، زباله‌های عفونی را با زباله‌های عادی ترکیب می‌کنند. این کار نه‌تنها خلاف مقررات بهداشتی است؛ بلکه سلامت کارگران شهرداری و شهروندان را به‌شدت تهدید می‌کند.
پیگیری‌هایی که به نتیجه نرسید
موضوع پسماندهای پزشکی تنها محدود به حوزه بهداشت نیست. در جلسه‌ای که روز ششم مهرماه به ریاست فرماندار ایوان برگزار شد، این موضوع به‌عنوان یکی از محورهای اصلی مطرح شد.
به گفته شریفی اصل، یکی از مسئولان حاضر در جلسه، قرار بوده شرکتی از استان کرمانشاه جمع‌آوری پسماندهای پزشکی شهرستان را بر عهده بگیرد. حتی مسئولان شهرستان نیز پذیرفته بودند که بخشی از هزینه‌های این کار را پرداخت کنند تا روند ساماندهی تسریع شود.
اما در نهایت، شرکت مذکور به دلیل «پُربودن ظرفیت» از همکاری سر باز زد و پرونده به همان نقطه‌ای برگشت که پیش‌تر بود: بلاتکلیفی و انباشت مشکل.
در ماه‌های اخیر نیز، پیگیری خبرنگاران از دستگاه‌های مسئول با پاسخ‌هایی مشابه روبه‌رو شده است: رئیس بیمارستان شهرستان ایوان مصاحبه را منوط به اخذ مجوز از دانشگاه علوم پزشکی دانسته و شهردار ایوان نیز تاکنون پاسخی رسمی به انتقادات نداده است.
همهٔ این‌ها نشان می‌دهد که موضوع پسماند در ایوان، گرفتار چرخه‌ای از بوروکراسی و بی‌تصمیمی شده است.
پسماندهای خطرناک در دل طبیعت ایوان
در غیاب یک سیستم یکپارچه، بخشی از زباله‌های پزشکی در حاشیه شهر یا در نزدیکی محل دفن زباله‌های عادی رها می‌شوند. کارشناسان محیط‌زیست هشدار می‌دهند که پسماندهای عفونی اگر به‌درستی امحاء نشوند، می‌توانند موجب آلودگی خاک، نفوذ عوامل بیماری‌زا به آب‌های زیرزمینی و شیوع بیماری‌های پوستی و عفونی در میان مردم شوند.
یکی از کارشناسان سابق محیط‌زیست استان در گفتگویی غیررسمی اظهار داشت: زباله‌های پزشکی به‌ویژه سرنگ‌ها و مواد عفونی در صورت تماس با حیوانات، آب یا خاک می‌توانند برای مدت طولانی عامل بیماری باقی بمانند. اگر دفن این زباله‌ها در محل غیرمجاز صورت گیرد، در فصل بارندگی احتمال نفوذ آلودگی به منابع آب بسیار زیاد است. این مسئله در شهرستان‌هایی مانند ایوان که زمین‌های کشاورزی و منابع آبی در نزدیکی شهر قرار دارند، اهمیت دوچندان دارد.
به گفته وی، مدیریت پسماندهای پزشکی باید «استاندارد» و «متمرکز» باشد، یعنی دستگاه امحاء زباله‌های عفونی تنها در بیمارستان محدود نشود؛ بلکه برای همه مراکز درمانی خدمات ارائه دهد.
چرا مسئله حل نمی‌شود؟
تحلیل گفتگوها و جلسات اخیر نشان می‌دهد که مشکل اصلی نه در نبود امکانات، بلکه در نبود هماهنگی میان نهادها است.
شبکه بهداشت مسئول تفکیک و نظارت است؛ بیمارستان وظیفه امحاء را دارد؛ شهرداری باید جمع‌آوری و دفن را انجام دهد؛ و فرمانداری هم نقش ناظر عالی را ایفا می‌کند؛ اما در عمل، هیچ نهادی حاضر نیست مسئولیت مستقیم وضعیت کنونی را بپذیرد.
از سوی دیگر، برخی محدودیت‌های مالی نیز مزید بر علت شده است. دستگاه‌های امحاء زباله، هزینه بالایی دارند و نگهداری آن‌ها نیازمند بودجه مشخص و آموزش نیروی انسانی است. شهرداری‌ها نیز با کمبود اعتبارات مواجه‌اند و ترجیح می‌دهند زباله‌های پزشکی را مانند زباله‌های عادی جمع‌آوری کنند.
این چرخه معیوب باعث شده تا نه‌تنها مشکل حل نشود، بلکه هر روز ابعاد آن گسترده‌تر شود.
پیامدهای بی‌توجهی؛ از سلامت تا اعتماد عمومی
بی‌توجهی به مسئله پسماندهای پزشکی، صرفاً یک خطای اداری نیست؛ بلکه می‌تواند به بحرانی اجتماعی و بهداشتی تبدیل شود. شهروندان ایوان بارها در تماس با رسانه‌ها از بوی نامطبوع و پراکندگی زباله‌های بیمارستانی در اطراف شهر گلایه کرده‌اند.
این وضعیت علاوه بر خطرات بهداشتی، موجب کاهش اعتماد عمومی به عملکرد دستگاه‌ها می‌شود. وقتی مردم می‌بینند موضوعی به این روشنی ماه‌ها در رفت‌وآمد اداری مانده است، طبیعی است که احساس بی‌توجهی و ناامیدی کنند.
یکی از شهروندان ایوانی در گفتگو با خبرنگار ما گفت: ما نمی‌دانیم بالاخره مسئول جمع‌آوری زباله‌های پزشکی کیست. چند بار دیدیم کیسه‌های زباله با علامت خطر بیولوژیک کنار سایر زباله‌هاست. اگر خود مسئولان خانواده‌شان در این شهر زندگی می‌کردند، شاید جدی‌تر پیگیری می‌کردند.
لزوم ورود جدی‌تر فرمانداری و علوم پزشکی
کارشناسان معتقدند که حل این معضل در گرو ایجاد یک مدیریت واحد پسماندهای پزشکی است. فرمانداری به‌عنوان مرجع هماهنگ‌کننده شهرستان باید کمیته‌ای ویژه تشکیل دهد تا وظایف هر دستگاه به‌صورت دقیق و عملیاتی تعریف شود.
همچنین دانشگاه علوم پزشکی استان باید با تأمین دستگاه‌های بی‌خطرسازی و آموزش نیروهای متخصص، به شهرستان‌ها کمک کند تا نیاز به انتقال زباله‌ها به مراکز بزرگ‌تر از بین برود.
از سوی دیگر، شهرداری‌ها نیز باید محل دفن زباله‌های بی‌خطر شده را به‌صورت کاملاً بهداشتی و ایمن ساماندهی کنند. ایجاد سلول‌های مجزا برای دفن زباله‌های پزشکی بی‌خطر شده، یکی از حداقل اقداماتی است که در بسیاری از شهرهای کشور اجرا شده است.
آنچه از گفتگوها و بررسی‌های میدانی برمی‌آید، این است که شهرستان ایوان با وجود همه هشدارها و جلسات، هنوز درگیر یک معضل بهداشتی است که با سلامت مردم سر و کار دارد موضوع پسماندها به ویژه پزشکی، اگرچه از نظر حجم شاید نسبت به زباله‌های شهری کمتر باشند، اما از نظر خطر و پیامدهای احتمالی بسیار جدی‌ترند.
در چنین شرایطی، بی‌تفاوتی و پاس‌کاری میان نهادها می‌تواند سلامت شهروندان را تهدید کند.
حل این بحران نیازمند تصمیمی شجاعانه و مدیریتی هماهنگ است؛ تصمیمی که فراتر از مکاتبه و جلسه باشد و در عمل منجر به ایجاد زیرساختی پایدار برای جمع‌آوری، امحاء و دفن بهداشتی پسماندهای پزشکی شود.
اگر امروز این اقدام انجام نشود، فردا هزینه‌ای چندبرابر هم از نظر مالی و هم از نظر سلامت عمومی بر دوش مردم و مسئولان خواهد افتاد.
انتهای خبر/ر
نظر شما
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد