به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار»، دهه سوم ماه ذی‌الحجه، برای شیعیان یادآور ولادت یکی از خورشیدهای پرفروغ آسمان امامت و هدایت است؛ حضرت امام علی النقی علیه‌السلام، دهمین پیشوای شیعه، در پانزدهم این ماه در سال ۲۱۲ هجری قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشود. دوران زندگی ایشان از سخت‌ترین و پرچالش‌ترین دوره‌های امامت شیعه بود؛ زمانی که حکومت عباسی با وجود آشکار شدن ناتوانی‌های سیاسی، به شکلی بی‌سابقه به سرکوب معنویت و حبس علمی و فرهنگی اهل‌بیت روی آورده بود. در این دوران، امام هادی (ع) ضمن برخورداری از مقام امامت، رسالتی سترگ در پاسداری از حریم تشیع، تبیین مفاهیم ناب دینی، مبارزه با انحرافات عقیدتی و تربیت شاگردان در شرایط سخت امنیتی داشت.
شناخت دقیق شخصیت امام علی النقی (ع) و عملکرد ایشان، نه‌تنها از نظر تاریخی مهم است، بلکه در شرایط امروز جامعه اسلامی نیز، آموزه‌های آن حضرت می‌تواند راهگشا باشد. گزارش پیش‌رو به مناسبت سالروز ولادت این امام همام، با تکیه بر نظرات اساتید دانشگاه، پژوهشگران تاریخ و علمای دینی، به بررسی ابعاد مختلف حیات علمی، فرهنگی و سیاسی امام علی النقی (ع) می‌پردازد.
ابعاد تمدنی شخصیت امام علی النقی (ع)
علیرضا تاب عضو هیأت علمی دانشگاه ایلام در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار» گفت: اگر بخواهیم شخصیت امام علی النقی (ع) را به‌درستی بشناسیم، باید به جایگاه ایشان در مسیر تمدن‌سازی اسلامی توجه کنیم. حضرت در برهه‌ای از تاریخ به امامت رسیدند که جامعه اسلامی با چالش‌های جدی معرفتی و سیاسی روبه‌رو بود. حکومت عباسی در ظاهر داعیه‌دار اسلام بود؛ اما در باطن در پی تحکیم قدرت فردی و حذف معارضان بود. در چنین فضایی، امام دهم با تمام محدودیت‌ها، نهضت علمی و معرفتی خود را گسترش دادند و از طریق شبکه وکالت، پیام اهل‌بیت را به گوش شیعیان رساندند.
وی افزود: امام علی النقی (ع) در عین محدودیت‌های فیزیکی و سیاسی، از ابزارهای نرم استفاده کردند. یکی از مهم‌ترین اقدامات ایشان، تربیت چهره‌هایی مانند عبدالعظیم حسنی، ابن‌سکیت و فضل بن شاذان بود که بعدها به‌عنوان ستون‌های معرفتی شیعه شناخته شدند. این کار نوعی مهندسی فرهنگی در سطح بالا بود که امام هادی (ع) در نهایت پنهان‌کاری و در شرایط بسیار سخت رقم زدند.
تاب با تأکید بر اینکه امام هادی (ع) با زبان منطق و علم با دشمنان خود مواجه می‌شدند، گفت: در مقابل مکاتب انحرافی مانند غلات، مفوضه، و اهل حدیث، امام به‌شدت موضع گرفتند و عقاید اصیل شیعه را تثبیت کردند. رسائل توحیدی امام و نامه‌های عقیدتی ایشان برای نمایندگان و اصحاب، گنجینه‌ای از معارف الهی است که هنوز هم برای جامعه اسلامی راهگشا است.
او در پایان یادآور شد: اگر بخواهیم الگویی برای فعالیت فرهنگی در شرایط دشوار داشته باشیم، سیره امام هادی (ع) یک نمونه کامل از مدیریت فرهنگی، کار تشکیلاتی و مبارزه با تهاجم فکری است.
مبارزه با تحریف دینی در عصر امام هادی (ع)
حسین الیاسی پژوهشگر تاریخ تحلیلی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار» گفت: دوران امامت امام علی النقی (ع)، به‌ویژه در سامرا، دوره‌ای بود که قدرت سیاسی در ظاهر تمام ابزارهای کنترلی را در اختیار داشت. اما در دل این کنترل‌ها، بحرانی جدی در مشروعیت سیاسی و تحریف دینی جریان داشت. امام دهم با آگاهی از این بحران، مبارزه‌ای نرم، هوشمندانه و عمیق را علیه تحریفات سازمان‌یافته دستگاه خلافت آغاز کردند.
او ادامه داد: امام با صدور نامه‌ها، مناظرات علمی، پاسخ به شبهات، و تربیت شاگردان، خط روشنی از اسلام ناب محمدی را در برابر اسلام عباسی ترسیم کردند. همچنین با تقویت مفهوم امامت و تببین آن به‌عنوان جایگاه حقیقی رهبری، در برابر نظام غاصب عباسی، راه اصلاح فرهنگی را گشودند.
الیاسی با اشاره به اینکه امام هادی (ع) از راه تقیه به فعالیت پرداختند، گفت: تقیه در سیره ایشان نه به معنای انفعال بلکه راهبردی بود برای بقاء و پویایی جریان فکری تشیع. در حالی که حکومت عباسی، ایشان را در پادگان نظامی سامرا محصور کرده بود، امام با استفاده از شبکه وکلا و نامه‌نگاری، ارتباط مستمر خود را با شیعیان حفظ کردند. این روش، زمینه‌ساز شکل‌گیری پویایی جدید در نهضت شیعی شد که بعدها در دوران غیبت کبری نیز مورد استفاده قرار گرفت.
وی در پایان خاطرنشان کرد: جریان‌های انحرافی در این دوره بسیار فعال بودند. امام با شناخت دقیق آن‌ها، هرگونه غلو، جبرگرایی و بدعت را رد کردند و مکتب اهل‌بیت را به‌عنوان مکتب عقل، عدل و اعتدال معرفی نمودند. این رویکرد، نقطه‌ای محوری در تاریخ فکری شیعه به شمار می‌آید.
امام هادی (ع) و الگوسازی برای حکمرانی دینی
حجت‌الاسلام محمدحسن فریادی امام‌جمعه چرداول در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار» گفت: امام علی النقی (ع) را باید الگویی برای حکمرانی دینی دانست. اگرچه ایشان در منصب حکومتی نبودند، اما با سیره و روش خود، بنیان‌های حاکمیت اسلامی را تثبیت کردند. ایشان به‌عنوان یک رهبر الهی، هم هدایت فکری مردم را برعهده داشتند و هم در بزنگاه‌های اجتماعی، مواضع روشنی علیه ظلم و فساد اتخاذ می‌کردند.
وی ادامه داد: خود حضور امام در شهر نظامی سامرا به‌نوعی تبعید و محدودسازی بود، اما همین حضور باعث شد که بسیاری از مردم و حتی نظامیان با اندیشه و سلوک معنوی ایشان آشنا شوند. ساده‌زیستی، حلم، تقوا، و صداقت امام تأثیر شگرفی بر مردم داشت. نقل است که برخی نظامیان عباسی با وجود دشمنی اولیه، در نهایت شیفته شخصیت آن حضرت شدند.
فریادی همچنین به اهمیت دعاها و زیارت‌های مأثور از امام هادی (ع) اشاره کرد و گفت: زیارت جامعه کبیره، شاهکار معرفتی امام هادی (ع) است. این زیارت‌نامه که در آن جایگاه اهل‌بیت و شاخصه‌های امامت تبیین شده، نقشه راه شیعیان در طول تاریخ بوده است. مطالعه دقیق این دعا، ما را با افق‌های بلندی از دین‌داری، ولایت‌مداری و آرمان‌گرایی آشنا می‌کند.
او تأکید کرد: جوانان امروز باید با مطالعه زندگی امام علی النقی (ع)، به الگوی کاملی از انسان مؤمن و رهبر دینی دست پیدا کنند. سبک زندگی امام، همان سیره‌ای است که می‌تواند جامعه ما را از بحران‌های اخلاقی و معرفتی نجات دهد.
سیره علمی و معرفتی امام علی النقی (ع)
حجت‌الاسلام عمران احمدی استاد حوزه و دانشگاه در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار» گفت: امام هادی (ع) یکی از برجسته‌ترین چهره‌های علمی در تاریخ اسلام هستند. با وجود فشار سیاسی، ایشان نقش محوری در گسترش معارف قرآن، سنت و علوم اهل‌بیت داشتند. پاسخ‌های علمی امام به شبهات روز، بیانگر عمق دانش و تسلط ایشان بر مسائل مختلف فقهی، کلامی و اخلاقی است.
وی با اشاره به جایگاه امام در پاسخ‌گویی به شبهات، افزود: در زمانه‌ای که مکاتب متعددی چون معتزله، اشاعره، صوفیه و غلات فعال بودند، امام با علم و استدلال، خط تشیع اصیل را از دیگر مکاتب متمایز ساختند. یکی از معروف‌ترین پاسخ‌های ایشان به ابن سکیت است که نشان از درک عمیق امام از تربیت و جایگاه انسان دارد.
احمدی با اشاره به تأثیر سیره امام هادی بر جامعه امروز بیان کرد: سکوت در برابر ظلم، بی‌تفاوتی نسبت به انحرافات، و نبود عقلانیت دینی از آسیب‌های امروز جامعه است. بازخوانی سیره امام هادی (ع) ما را به این نکته رهنمون می‌سازد که حتی در اوج فشار و محدودیت، می‌توان با تقوا، علم و تدبیر، راه هدایت را زنده نگه داشت.
او در پایان گفت: امام هادی (ع) در عین آنکه شخصیتی فرهیخته بودند، هیچ‌گاه از توده مردم جدا نبودند. ارتباط ایشان با شیعیان، پاسخ‌گویی به نیازهای دینی و اجتماعی، و دفاع از عقاید صحیح، ایشان را به الگوی کاملی برای علما و رهبران امروز تبدیل کرده است.
مرور زندگی، اهداف و اقدامات امام علی النقی (ع) نشان می‌دهد که ایشان با وجود تمام محدودیت‌های سیاسی و امنیتی، نقش بسیار عمیقی در استمرار خط امامت و گسترش معارف تشیع ایفا کردند. ایشان هم‌زمان با مبارزه نرم با دستگاه خلافت، با ابزار علم، اخلاق و ارتباط مردمی، راهی تازه برای ماندگاری فرهنگ اهل‌بیت در دل تاریخ گشودند.
تأکید امام بر عقلانیت، مبارزه با تحریف، آموزش شاگردان، و تدوین متون بنیادین مانند زیارت جامعه کبیره، نه‌تنها در زمانه خود تأثیرگذار بود، بلکه امروز نیز برای جامعه اسلامی، الگویی روشن از هدایت، حکمت و صبر در برابر ظلم و جهل ارائه می‌دهد.
ولادت آن حضرت فرصتی است برای بازگشت به این معارف عمیق، و پاسداشت مردی که در غربت سامرا، خورشید هدایت را روشن نگه داشت.
انتهای خبر/ر
نظر شما
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد