به گزارش خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار»، پنجم دیماه، «روز ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی»، تنها یک مناسبت نمادین در تقویم رسمی کشور نیست؛ بلکه یادآور واقعیتی است که ایران همواره با آن زندگی کرده و خواهد کرد. قرارگرفتن کشور بر روی کمربند لرزهای آلپ - هیمالیا، تجربه زلزلههای ویرانگر از رودبار و منجیل تا بم، سرپل ذهاب و خوی، و خسارات انسانی و اقتصادی گسترده، نشان میدهد که زلزله نه یک احتمال دور، بلکه یک تهدید دائمی است. در چنین شرایطی، «ایمنی»، «آمادگی» و «کاهش خطرپذیری» مفاهیمی نیستند که تنها در روزهای بحران به آنها اندیشیده شود، بلکه باید به بخشی از فرهنگ عمومی، سیاستگذاری و مدیریت شهری و روستایی تبدیل شوند.
ایران؛ سرزمینی با خطر دائمی زمینلرزه
بر اساس دادههای مرکز لرزهنگاری کشور، ایران جزو ۱۰ کشور نخست جهان از نظر میزان خطرپذیری زلزله محسوب میشود. وجود گسلهای فعال در اغلب استانها، از البرز و زاگرس گرفته تا شرق کشور، باعث شده است که تقریباً هیچ نقطهای از ایران به طور کامل از خطر زلزله مصون نباشد. استانهای غربی کشور، از جمله ایلام، کرمانشاه و لرستان نیز به دلیل مجاورت با کمربند زاگرس، همواره در معرض زمینلرزههای متوسط تا شدید قرار دارند. این واقعیت، لزوم توجه جدی به مقاومسازی، آموزش عمومی و آمادگی دستگاههای اجرایی را دوچندان میکند.
ایمنی؛ حلقه مفقوده توسعه پایدار
کارشناسان معتقدند که توسعه بدون توجه به ایمنی، توسعهای ناپایدار و پرهزینه است. ساختوسازهای غیراصولی، گسترش سکونتگاههای غیررسمی، بیتوجهی به مقررات ملی ساختمان و ضعف نظارت، از جمله عواملی هستند که خسارات زلزله را چندبرابر میکنند. در بسیاری از حوادث گذشته، نه شدت زلزله، بلکه کیفیت پایین سازهها عامل اصلی تلفات انسانی بوده است. ازاینرو، کاهش اثرات بلایای طبیعی بیش از آنکه به مهار خود حادثه وابسته باشد، به مدیریت پیش از بحران مرتبط است.
آموزش همگانی؛ نخستین گام کاهش تلفات
یکی از مؤثرترین راهکارهای کاهش خسارات زلزله، آموزش عمومی و ارتقای آگاهی شهروندان است. تجربه کشورهای زلزلهخیز مانند ژاپن نشان میدهد که آموزش مستمر، مانورهای دورهای و نهادینهشدن رفتارهای ایمن، میتواند نقش تعیینکنندهای در کاهش تلفات داشته باشد. در ایران نیز طی سالهای اخیر، آموزشهایی در مدارس، ادارات و برخی محلات شهری آغاز شده، اما کارشناسان معتقدند این اقدامات هنوز به سطح مطلوب نرسیده است.
نقش مدیریت بحران در آمادگی پیش از حادثه
مدیریت بحران، تنها به معنای واکنش پس از وقوع حادثه نیست، بلکه مجموعهای از اقدامات پیشگیرانه، آمادگی، پاسخ و بازتوانی را شامل میشود. در این میان، مرحله پیشگیری و آمادگی از اهمیت بیشتری برخوردار است. شناسایی نقاط پرخطر، تهیه نقشههای خطر، تقویت زیرساختهای حیاتی مانند آب، برق و گاز، و آموزش نیروهای امدادی، از جمله اقداماتی است که میتواند تابآوری جامعه را افزایش دهد.
علیمحمد پاکدل نژاد، مدیرکل مدیریت بحران استانداری ایلام در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به اهمیت روز ایمنی در برابر زلزله، اظهار کرد: این روز باید بهانهای برای بازنگری در عملکردها و افزایش حساسیت عمومی نسبت به خطرات طبیعی باشد. زلزله قابلپیشبینی نیست، اما خسارات آن قابل کاهش است؛ مشروط بر اینکه آموزش، مقاومسازی و آمادگی را جدی بگیریم.
وی افزود: در استان ایلام، شناسایی نقاط پرخطر و برگزاری مانورهای آموزشی در دستور کار قرار گرفته، اما مشارکت مردم و دستگاهها باید بیش از گذشته تقویت شود. فرهنگ ایمنی زمانی نهادینه میشود که هر شهروند خود را در برابر جان و مال خود و دیگران مسئول بداند.
مقاومسازی ساختمانها؛ اولویت فراموششده
یکی از چالشهای اساسی در کاهش تلفات زلزله، وضعیت ساختمانهای موجود، بهویژه در بافتهای فرسوده و روستاهاست. بسیاری از این سازهها بدون رعایت اصول فنی ساخته شدهاند و در برابر زمینلرزههای متوسط نیز آسیبپذیر هستند.
احمد مرادی، عضو سازمان نظاممهندسی ساختمان استان ایلام در این باره گفت: بخش قابلتوجهی از ساختمانهای مسکونی در شهرها و روستاها، بهویژه ساختمانهای قدیمی، نیازمند مقاومسازی هستند. اجرای دقیق مقررات ملی ساختمان و نظارت مستمر، میتواند از بروز فجایع انسانی جلوگیری کند.
وی تأکید کرد: مقاومسازی هزینه نیست، بلکه سرمایهگذاری برای حفظ جان انسانهاست. تجربه زلزلههای گذشته نشان داده که هزینه پیشگیری بهمراتب کمتر از هزینه بازسازی پس از بحران است.
مدارس و مراکز آموزشی؛ کانون توجه ایمنی
مدارس بهعنوان محل حضور روزانه دانشآموزان، از حساسترین فضاها در بحث ایمنی محسوب میشوند. مقاومسازی مدارس و آموزش دانشآموزان، نقش مهمی در کاهش تلفات احتمالی دارد.
ایرج زینیوند، مدیرکل آموزشوپرورش استان ایلام در گفتگو با خبرنگار ما اظهار کرد: ایمنی دانشآموزان خطقرمز آموزشوپرورش است. در سالهای اخیر، مقاومسازی مدارس فرسوده و برگزاری مانورهای زلزله بهصورت مستمر دنبال شده است.
وی افزود: آموزش دانشآموزان تنها به حفظ جان خودشان محدود نمیشود؛ آنها میتوانند پیامآور فرهنگ ایمنی در خانواده و جامعه باشند.
رسانهها؛ پل ارتباطی آگاهی و اقدام
نقش رسانهها در آگاهسازی عمومی درباره خطرات طبیعی و راهکارهای کاهش آن، انکارناپذیر است. اطلاعرسانی دقیق، پرهیز از بزرگنمایی یا عادیسازی خطر، و تداوم پرداختن به موضوع ایمنی، از وظایف اصلی رسانهها در این حوزه به شمار میرود.
همایون مرادنژادی، رئیس دانشگاه ایلام در این خصوص گفت: رسانهها میتوانند با تولید محتوای تحلیلی و آموزشی، نگاه جامعه را از واکنش پس از بحران به پیشگیری پیش از حادثه تغییر دهند. این تغییر نگرش، پیشنیاز کاهش اثرات بلایای طبیعی است.
مشارکت مردمی؛ حلقه تکمیلکننده مدیریت بحران
بدون مشارکت مردم، هیچ برنامهای در حوزه مدیریت بحران به نتیجه مطلوب نخواهد رسید. آموزشهای محلی، تشکیل گروههای داوطلب امدادی و افزایش حس مسئولیت اجتماعی، از جمله اقداماتی است که میتواند تابآوری جامعه را افزایش دهد.
زلزلههای گذشته، اگرچه خسارات جبرانناپذیری بهجا گذاشتهاند، اما درسهای مهمی نیز به همراه داشتهاند. هر حادثه، فرصتی برای اصلاح سیاستها و بهبود آمادگیهاست؛ فرصتی که نباید بهسادگی از دست برود.
روز ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی، یادآور این حقیقت است که امنیت، محصول تصمیمهای امروز ماست. آموزش، مقاومسازی، مدیریت علمی بحران و مشارکت مردمی، چهار ستون اصلی کاهش تلفات زلزله به شمار میروند. اگر این اصول بهصورت مستمر و جدی دنبال شوند، میتوان امیدوار بود که در مواجهه با حوادث طبیعی، بهجای غافلگیری و خسارت، شاهد آمادگی و تابآوری جامعه باشیم؛ امری که نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی اجتنابناپذیر برای آینده ایران است.
انتهای خبر/ر