به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار»، در سال‌های اخیر، موضوع کتاب و کتاب‌خوانی به یکی از دغدغه‌های جدی فعالان فرهنگی، مدیران آموزشی و نهادهای مرتبط در استان ایلام تبدیل شده است.
تغییر الگوی مصرف رسانه، رشد فضای مجازی، کاهش سرانه مطالعه و مشکلات اقتصادی از جمله عواملی هستند که بر زیست فرهنگی مردم استان اثر گذاشته و روند کتاب‌خوانی را تحت‌تأثیر قرار داده‌اند.
باوجود این چالش‌ها، کارشناسان معتقدند که ایلام همچنان ظرفیت‌های ارزشمند و منحصربه‌فردی برای تقویت فرهنگ مطالعه دارد؛ ظرفیت‌هایی که اگر با برنامه‌ریزی دقیق فعال شوند، می‌توانند نقش مهمی در ارتقای آگاهی عمومی و کیفیت زندگی اجتماعی ایفا کنند.
استان ایلام با پیشینه عظیم فرهنگی، مردمانی اهل ادب و میراث‌دار سنت دیرینه قصه‌گویی، شعرخوانی و احترام به بزرگان علم و معرفت است. اما پرسش اصلی اینجاست که چرا در دهه اخیر میزان مطالعه کاهش یافته؟ وضعیت نقاط شهری و روستایی چه تفاوتی دارد؟ چه مشکلاتی پیش‌روی نهادهای فرهنگی استان است؟ و مهم‌تر از آن، راهکار نجات و تقویت فرهنگ کتاب‌خوانی چیست؟
برای واکاوی دقیق‌تر این موضوع، خبرنگار «ایلام بیدار» با سه تن از فعالان و متخصصان حوزه فرهنگ و کتاب در استان گفت‌وگو کرده است.
خواندن در ایلام؛ نیاز فرهنگی مغفول مانده
حسین یاسمی، فعال فرهنگی در گفتگو با خبرنگار «ایلام بیدار» گفت: امروز بیش از هر زمان دیگری نیاز داریم که مطالعه را به یک عادت پایدار فرهنگی تبدیل کنیم.
یاسمی با بیان این جمله معتقد است که کاهش مطالعه در ایلام تنها یک معضل فرهنگی نیست، بلکه پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و حتی روان‌شناختی در پی دارد.
.jpeg)
به گفته وی، عصر دیجیتال زندگی انسان را تسریع کرده و حوصله‌ها کمتر شده است، اما همین جهان پرسرعت بیش از هر زمان دیگری محتاج آگاهی، تحلیل و تفکر است؛ اموری که از مسیر کتاب‌خوانی به دست می‌آید.
وی با اشاره به شرایط اقتصادی استان افزود: گرانی کتاب واقعاً تأثیر دارد، اما تنها مشکل این نیست. اگر کتاب در سبد فرهنگی خانواده جایی نداشته باشد، حتی اگر ارزان هم باشد، کسی سراغ آن نمی‌رود. خانواده‌ها باید از کودکی فرزندانشان را با کتاب آشتی دهند.
یاسمی معتقد است که باید در ایلام کتاب را به میان مردم برد. او در این باره گفت: برگزاری نمایشگاه‌های محلی، کتاب‌گردی، پویش‌های مردمی کتاب، باشگاه‌های مطالعه و حمایت از نویسندگان بومی می‌تواند مسیر را روشن کند. نسل جوان، اگر کتاب خوب و جذاب بومی ببیند، علاقه‌مند می‌شود.
این فعال فرهنگی با اشاره به نابرابری فرهنگی میان شهر و روستا اضافه کرد: روستاهای ایلام ظرفیت‌های فرهنگی فراموش‌شده‌ای دارند. شور و اشتیاق جوانان روستایی برای یادگیری بسیار بالاست. اگر کتابخانه‌های روستایی تقویت شوند، قطعاً شاهد رشد چشمگیر مطالعه خواهیم بود.
یاسمی در پایان تأکید کرد: کتاب در ایلام هنوز نمرده است؛ بلکه نیاز به توجه دوباره دارد.
بحران سرانه مطالعه؛ ریشه‌ها و پیامدها
نصرت حیدری، استاد دانشگاه آزاد ایلام در گفتگو با خبرنگار «ایلام بیدار» با اشاره به پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه فرهنگ مطالعه گفت: سرانه مطالعه در ایران پایین است، اما در برخی مناطق از جمله استان‌های مرزی این میزان کمتر هم می‌شود. بخشی از این مسئله به مشکلات زیرساختی مربوط است و بخشی نیز ناشی از تغییر سبک زندگی است.
.jpeg)
وی با اشاره به اینکه مسئله کتاب‌خوانی تنها با توصیه اخلاقی حل نمی‌شود گفت: باید دلایل کاهش مطالعه را به شکل دقیق و علمی بررسی کنیم. دانشجوی امروز به‌جای مطالعه عمیق، بیشتر به مصرف اطلاعات سریع در شبکه‌های اجتماعی عادت کرده است. این نوع مصرف اطلاعات، ذهن را سطحی و کم‌حوصله بار می‌آورد.
حیدری با تأکید بر نقش دانشگاه‌ها بیان کرد: دانشگاه باید موتور محرک کتاب‌خوانی باشد؛ اما واقعیت این است که کتاب در محیط دانشگاهی نیز مهجور شده. بسیاری از دانشجویان ترجیح می‌دهند از خلاصه‌نویسی‌ها یا ویدئوهای آموزشی استفاده کنند. این روش‌ها در جای خود مفید است، اما نمی‌تواند جایگزین مطالعه عمیق شود.
این استاد دانشگاه به چالش‌های دیگری نیز اشاره کرد: ما در ایلام مشکل جدی دسترسی به منابع به‌روز علمی داریم. دانشجویان اغلب برای تهیه کتاب‌های تخصصی یا باید هزینه‌های بالا پرداخت کنند یا مدت‌ها در انتظار نسخه دیجیتالی باشند. این شرایط انگیزه مطالعه را کاهش می‌دهد.
وی پیامدهای فرهنگی این مسئله را چنین توصیف کرد: جامعه‌ای که کتاب نمی‌خواند، قدرت تحلیلش کم می‌شود. شایعه، سطحی‌نگری و سوءبرداشت‌ها در چنین جامعه‌ای رشد می‌کند. کتاب‌خوانی نه فقط یک عادت شخصی بلکه یک نیاز اجتماعی برای سلامت فرهنگی است.
حیدری تأکید کرد که باید در استان ایلام برنامه‌ای جامع تدوین شود تا کتاب‌خوانی از مدارس شروع شده، در دانشگاه‌ها تقویت شود و در جامعه به یک رفتار پایدار تبدیل گردد.
کتابخانه‌ها؛ سنگرهای فرهنگی که نیازمند حمایت جدی هستند
سمیه حیدری مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان ایلام در گفتگو با خبرنگار «ایلام بیدار» با اشاره به وضعیت فعلی کتابخانه‌ها اشاره کرد و گفت: در مجموع ۴۵ کتابخانه عمومی در استان فعال است، اما برای پوشش کامل نیاز فرهنگی مردم، حداقل باید این تعداد ۳۰ درصد افزایش یابد.
وی افزود: ساختمان بسیاری از کتابخانه‌ها نیازمند بازسازی، تجهیز و نوسازی امکانات هستند. کتابخانه باید مکانی جذاب، آرام و موردعلاقه نوجوانان و جوانان باشد تا آنها را به سمت مطالعه بکشاند.
حیدری خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر ما سامانه‌های امانت دیجیتال، کتابخانه سیار و خدمات فرهنگی آنلاین را راه‌اندازی کرده‌ایم. اما هنوز فاصله زیادی با استانداردهای ملی داریم. برای توسعه کتابخانه‌های دیجیتال به پشتیبانی مالی و نیروی متخصص بیشتری نیاز داریم.
وی در ادامه افزود: یکی از مشکلات ما در ایلام، فضای محدود کتابخانه‌هاست. در برخی مناطق، سالن مطالعه جوابگوی تعداد مراجعه‌کنندگان نیست و در برخی دیگر، کمبود نیروی انسانی باعث کاهش ساعت ارائه خدمات شده است.
مدیرکل کتابخانه‌های ایلام گفت: کتابخانه‌ها باید به پایگاه‌های فرهنگی فعال تبدیل شوند؛ برگزاری نشست‌های کتاب‌خوان، جمع‌خوانی، جشن امضا، رونمایی کتاب، مسابقات فرهنگی و پویش‌های ملی در افزایش انگیزه مردم بسیار مؤثر است. ما تلاش کرده‌ایم این برنامه‌ها را گسترش دهیم.
وی در پایان گفت: اگر نهادهای استانی، شهرداری‌ها، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی همراه شوند، می‌توانیم ایلام را به یکی از استان‌های فعال و پیشرو در فرهنگ مطالعه تبدیل کنیم.
بررسی وضعیت کتاب و کتاب‌خوانی در استان ایلام نشان می‌دهد که این استان با چالش‌هایی جدی همچون گرانی کتاب، کمبود زیرساخت کتابخانه‌ای، تغییر سبک زندگی، فاصله میان شهر و روستا و کاهش انگیزه نسل جدید مواجه است. با این حال، ظرفیت‌های فراوانی در حوزه فرهنگی، دانشگاهی و نهادهای مردمی وجود دارد که می‌تواند ایلام را به مسیری مثبت و روبه‌رشد هدایت کند.
گفتگو با فعالان فرهنگی و مسئولان مربوطه نشان می‌دهد که تحول در فرهنگ کتاب‌خوانی نیازمند یک اقدام هماهنگ است؛ اقدامی که از آموزش‌وپرورش آغاز شود، در دانشگاه‌ها تداوم یابد و در جامعه نهادینه گردد.
کتاب هنوز بهترین راه برای افزایش آگاهی، قدرت تحلیل و ارتقای سطح فرهنگی جامعه است. اگر توجه‌ها و حمایت‌های لازم صورت گیرد، استان ایلام با پشتوانه فرهنگی غنی خود می‌تواند دوباره به یکی از قطب‌های مطالعه و رشد فکری در غرب کشور تبدیل شود.
انتهای خبر/ر