به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار»، اشتغال جوانان، به‌ویژه در استان‌های مرزی، یکی از شاخص‌های کلیدی توسعه پایدار محسوب می‌شود. در استان ایلام که جمعیت جوان سهم قابل‌توجهی از نیروی انسانی را تشکیل می‌دهد، نرخ بیکاری در گروه سنی ۱۸ تا ۳۵ سال همچنان چالشی جدی است. آمارهای رسمی نشان می‌دهد نرخ بیکاری این گروه سنی در ایلام حدود دو برابر میانگین کشوری است؛ موضوعی که نه‌تنها تبعات اقتصادی بلکه پیامدهای اجتماعی و فرهنگی گسترده‌ای نیز دارد.
درحالی‌که بسیاری از جوانان تحصیل‌کرده در جست‌وجوی فرصت‌های شغلی به استان‌های دیگر مهاجرت می‌کنند، برخی دیگر تلاش کرده‌اند با تکیه بر خلاقیت، مهارت و استفاده از ظرفیت‌های بومی، مسیر تازه‌ای در اشتغال و کارآفرینی باز کنند. این گزارش نگاهی دارد به وضعیت اشتغال جوانان ایلام، فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌رو، و تجربه‌های موفقی که می‌تواند الگوی دیگران باشد.
تفاوت فرصت‌ها؛ شکاف شهر و روستا در بازار کار
علی فریادی کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با خبرنگار «ایلام بیدار» گفت: نرخ بیکاری در مناطق شهری و روستایی استان تفاوت قابل‌توجهی دارد؛ در مناطق شهری، بخش قابل‌توجهی از جوانان جویای کار دارای تحصیلات دانشگاهی هستند، اما متناسب با رشته‌هایشان فرصت شغلی وجود ندارد. در مناطق روستایی هم اگرچه کشاورزی به‌عنوان محور معیشت شناخته می‌شود، اما ضعف در صنایع تبدیلی و بازاریابی محصولات باعث شده انگیزهٔ ماندگاری در روستا کاهش یابد.
وی گفت: بسیاری از مشاغل سنتی در حال از بین رفتن‌اند و نسل جدید تمایلی به ادامهٔ آنها ندارد. از سوی دیگر، مشاغل نو و دیجیتال هنوز زیرساخت کافی در استان ندارند.
مثلاً حرفه‌هایی مثل نجاری سنتی، کفاشی یا خیاطی قدیمی دیگر رونق گذشته را ندارند. در مقابل، حوزه‌هایی مثل خدمات آنلاین، تولید محتوای دیجیتال، و طراحی نرم‌افزار در حال رشدند، اما نیاز به آموزش و حمایت دارند.
فرصت‌های نوظهور در بازار کار؛ از استارتاپ تا کسب‌وکار بومی
مهدی اسدی کارشناس اقتصاد منطقه‌ای در گفتگو با خبرنگار ما گفت: نگاه به اشتغال در ایلام باید از الگوی «دولت‌محور» به سمت «نوآوری محور» تغییر کند ما در استان ظرفیت‌های ارزشمندی داریم؛ از کشاورزی و دامداری گرفته تا گردشگری طبیعی و صنایع‌دستی. اما مسئله این است که بخش عمدهٔ این ظرفیت‌ها خام و بدون زنجیرهٔ ارزش باقی می‌ماند. اگر بتوانیم استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای دانش‌بنیان را به این حوزه‌ها متصل کنیم، تحولی بزرگ در اشتغال جوانان رخ می‌دهد.
وی به نمونه‌هایی اشاره می‌کند که در دانشگاه ایلام در حال شکل‌گیری است؛ چند تیم جوان در زمینهٔ فروش آنلاین محصولات محلی مثل عسل، روغن حیوانی و صنایع‌دستی فعالیت می‌کنند. این‌ها اگر حمایت شوند، می‌توانند هم به اشتغال پایدار برسند و هم فرهنگ استفاده از ظرفیت بومی را در فضای مدرن گسترش دهند.
تجربه یک کارآفرین جوان؛ «از زمین خشک تا مزرعه هوشمند»
در حاشیه شهر ایلام، رضا مرادی، جوان ۲۹ سالهای است که پس از چند سال بیکاری، تصمیم گرفته زمین خانوادگی را با رویکردی جدید احیا کند. وی درباره مسیر خود می‌گوید: من لیسانس مهندسی کشاورزی دارم. چند سال دنبال کار دولتی بودم، اما خبری نشد. بعد تصمیم گرفتم با وامی که از طرح اشتغال روستایی گرفتم، سیستم آبیاری قطره‌ای و گلخانه‌ای را در زمین پدرم راه‌اندازی کنم.
رضا اکنون سه نفر دیگر از جوانان روستا را هم به کار گرفته و محصولاتش را به‌صورت مستقیم در بازارهای محلی و از طریق شبکه‌های اجتماعی می‌فروشد.
وی درباره تجربه خود گفت: قبلاً فقط محصولات را خام می‌فروختیم، اما الان با بسته‌بندی و برند روستای خودمان، ارزش افزوده بیشتری ایجاد کرده‌ایم.
مشاغل دیجیتال؛ افقی تازه برای نسل جدید
در کنار کشاورزی و صنایع‌دستی، بخش دیگری از جوانان ایلام به‌سوی فضای مجازی و اقتصاد دیجیتال رفته‌اند. سارا نادری، فارغ‌التحصیل رشته فناوری اطلاعات، از جمله کسانی است که با راه‌اندازی یک صفحهٔ فروش آنلاین محصولات دست‌ساز زنان ایلامی، توانسته برای خود و چند نفر دیگر شغل ایجاد کند.
وی گفت: کار را از اتاق کوچک خانه شروع کردیم. حالا هر هفته چندین سفارش از شهرهای مختلف داریم. مهم‌ترین مشکل ما در ابتدا نبود آموزش حرفه‌ای در زمینه بازاریابی دیجیتال بود. اگر دوره‌های مهارتی بیشتری برگزار شود، دختران زیادی در ایلام می‌توانند وارد این حوزه شوند.
نادری معتقد است استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای آنلاین می‌توانند فرصت‌های برابر برای زنان و مردان جوان ایجاد کنند؛ به شرطی که دسترسی به اینترنت پایدار، پرداخت الکترونیکی و تسهیلات حمایتی فراهم شود.
حمایت‌های دولتی و تسهیلات اشتغال‌زایی؛ فرصت یا بروکراسی؟
به گفته علی رشیدی مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت در سالهای اخیر طرح‌های مختلفی برای حمایت از اشتغال جوانان اجرا کرده است: طرح تبصره ۱۸، تسهیلات اشتغال روستایی و وام‌های مشاغل خانگی از جمله برنامه‌هایی است که بخشی از سرمایه اولیه را برای شروع کار فراهم می‌کند. با این حال، بسیاری از متقاضیان به دلیل ناآشنایی با فرایند اداری یا نداشتن وثیقه، از دریافت این تسهیلات بازمی‌مانند.
در واقع، همان‌طور که کارشناسان اقتصادی نیز تأکید می‌کنند، مشکل اصلی نه در نبود منابع مالی؛ بلکه در عدم انطباق تسهیلات با واقعیت کسب‌وکارهای کوچک است. در بسیاری از موارد، بروکراسی طولانی و نبود مشاوره تخصصی موجب دلسردی جوانان می‌شود.
مهارت‌های گمشده؛ وقتی آموزش با بازار فاصله دارد
به گفته اسدی، یکی از چالش‌های اصلی اشتغال جوانان در ایلام، ضعف نظام آموزش مهارتی است: دانشگاه‌ها معمولاً نیرویی تربیت می‌کنند که برای کار در اداره یا پشت میز آماده‌اند، نه در کارگاه یا مزرعه. مراکز فنی و حرفه‌ای هم اگرچه فعال‌اند، اما هنوز ارتباط واقعی با بازار کار ندارند. لازم است آموزش‌ها مبتنی بر نیاز واقعی استان طراحی شود.
وی اضافه می‌کند که اگر پیوند میان آموزش، صنعت و بازار برقرار شود، بخش زیادی از بیکاری جوانان قابل حل است.
در همین زمینه، اداره کل فنی و حرفه‌ای استان اعلام کرده است در سال آینده دوره‌های ویژه‌ای در حوزه کشاورزی مدرن، بازاریابی دیجیتال و خدمات گردشگری برگزار خواهد کرد.
تبعیض و مهاجرت؛ دو چالش اجتماعی اشتغال جوانان
در گفتگو با جوانان جویای کار، مسئله دیگری نیز بارها تکرار می‌شود: احساس تبعیض در جذب نیرو و بی‌عدالتی در فرصت‌های شغلی.
لیلا احمدی، ۲۷ساله از شهرستان چرداول، می‌گوید: بارها در آزمون‌های استخدامی شرکت کرده‌ام، ولی احساس می‌کنم در مراحل بعدی انتخاب‌ها روابط شخصی بیشتر از شایستگی تأثیر دارد. این باعث دلسردی خیلی‌ها شده.
از سوی دیگر، مهاجرت نیروی جوان به شهرهای بزرگ یا حتی کشورهای همسایه، چالشی جدی برای آینده بازار کار استان است.
وقتی فرصت رشد شغلی و درآمد مناسب فراهم نباشد، مهاجرت طبیعی است. اما این روند باعث می‌شود استان از سرمایه انسانی خود تهی شود. باید با توسعه صنایع بومی و ایجاد مشاغل خلاقانه، انگیزه ماندن در استان را تقویت کنیم.
تجربه‌های موفق؛ الگوی بومی برای اشتغال پایدار
در سالهای اخیر نمونه‌هایی از موفقیت جوانان ایلامی نشان داده که می‌توان حتی در شرایط سخت اقتصادی هم مسیر متفاوتی را طی کرد.
یکی از این نمونه‌ها، گروهی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه ایلام است که با راه‌اندازی کارگاه تولید محصولات گیاهی و دارویی توانسته‌اند برای ۱۵ نفر اشتغال ایجاد کنند.
یا یک زوج موفق که اقدام به کارگاه تولیدی کردند یا یک کارخانه کوچک محصولات کود کشاورزی و یا عزم جوانان یک روستا در ایجاد اشتعال همگی نشان از اراده‌هایی دارد که می‌تواند به ثمر بنشیند.
واقعیت این است که اشتغال جوانان در ایلام تنها با استخدام‌های دولتی حل نخواهد شد. نسل جدید نیاز دارد تا فرصت تجربه، آموزش و حمایت برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کوچک و نوآورانه را پیدا کند.
استان ایلام با وجود محدودیت‌های زیرساختی، از نظر منابع طبیعی، فرهنگی و انسانی ظرفیت‌های فراوانی دارد. اگر نگاه حمایتی دولت با خلاقیت جوانان و نقش فعال نهادهای محلی همراه شود، می‌توان چشم‌اندازی متفاوت برای بازار کار استان ترسیم کرد.
جوان ایلامی اگر آموزش ببیند، اعتماد بگیرد و میدان داشته باشد، می‌تواند بیکاری را به فرصت تبدیل کند و این، شاید کلید اصلی گذر از بیکاری به خلاقیت در استان باشد؛ مسیری که از شناخت ظرفیت‌ها آغاز می‌شود و به باور به توان خود جوانان ختم می‌گردد.
انتهای خبر/ر