به گزارش خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار»، بررسی تاریخ معاصر ایران بدون پرداختن به دوره تاریک پهلوی ناقص خواهد بود. دورانی که نه‌تنها استقلال و هویت ملت ایران بارها به بازی گرفته شد، بلکه تصمیم‌ها و خیانت‌های آشکار و پنهان حاکمان دست‌نشانده موجب شد بخش بزرگی از مشکلات کنونی کشور ریشه در همان سال‌ها داشته باشد. از تسلیم و فرار رضاخان در برابر ارتش متفقین، تا واگذاری بحرین، از تحمیل فرهنگ بیگانه به نام نوسازی تا اجرای طرح‌های به‌ظاهر اصلاحی همچون «انقلاب سفید»؛ همگی نمونه‌هایی از سیاست‌های ویرانگری است که آینده مردم ایران و به ویژه استان‌هایی چون ایلام را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است.
ایلام به دلیل موقعیت مرزی و جایگاه ویژه‌اش در تاریخ ایران، بیش از سایر مناطق طعم تلخ این سیاست‌ها را چشیده است. محرومیت ساختاری، عقب‌ماندگی اقتصادی، آسیب به بافت‌های اجتماعی و فرهنگی و تحمیل جنگ و مهاجرت بر مردمان آن، ریشه در همان سیاست‌هایی دارد که رژیم پهلوی به ملت ایران تحمیل کرد. امروز نیز بسیاری از مشکلات کنونی ایلام را می‌توان در امتداد همان خط تاریخی تحلیل کرد.
در این گزارش، با بازخوانی جنایات مخرب رژیم پهلوی و گفتگو با چند تن از اساتید، کارشناسان و مسئولان استانی، به تحلیل ریشه‌ها و پیامدهای این اقدامات می‌پردازیم.
فرار رضاخان و تسلیم کشور؛ آغاز نفوذ بی‌پایان بیگانگان
حجت‌الاسلام مهدی اکبرنژاد عضو هیأت علمی دانشگاه ایلام در گفتگو با خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار» گفت: وقتی به تاریخ نگاه می‌کنیم، یکی از نقاط عطف و البته سیاه تاریخ معاصر ایران، ماجرای فرار رضاخان از کشور است. او در اوج بحران جهانی دوم، نه تنها به دفاع از کشور و ملت خود نپرداخت، بلکه با صدور دستور ترک مخاصمه، عملاً ایران را تقدیم نیروهای بیگانه کرد. نتیجه آن شد که ارتش انگلیس و شوروی به‌راحتی وارد کشور شدند، منابع ملی را چپاول کردند و نفوذ سیاسی و فرهنگی خود را بر ایران گستردند. این اقدام خیانت‌آمیز در حقیقت نقطه آغاز سلطه پایدار استعمار نوین بر ایران بود.
اکبرنژاد تأکید می‌کند: فراموش نکنیم که آثار این تسلیم نه فقط در سطح ملی بلکه در استان‌هایی مانند ایلام نیز ماندگار شد. ایلام که در حاشیه مرز غربی کشور قرار داشت، به طور مستقیم تحت تأثیر سیاست‌های بعدی انگلیس و دولت‌های دست‌نشانده قرار گرفت. ضعف زیرساختی، بی‌توجهی به توسعه و نگاه امنیتی به مرزها، همه ریشه در همان تسلیم اولیه دارد. به عبارت دیگر، وقتی سرنوشت کشور در آن مقطع به‌راحتی معامله شد، طبیعی بود که مناطق مرزی مانند ایلام بیش از همه هزینه آن را بپردازند.
وی ادامه داد: تصور کنید رضاخان به جای فرار، مقاومت می‌کرد؛ دست‌کم یک نماد ملی برای ایستادگی باقی می‌ماند. اما با آن اقدام، ارتش از هم پاشید، سربازان مرخص شدند و بیگانگان عملاً حاکم شدند. هنوز هم بسیاری از معاهدات تحمیلی و واگذاری‌های خاکی و اقتصادی در امتداد همان خط خیانت اتفاق افتاده است.
واگذاری بحرین؛ خیانتی که امتدادش در ایلام حس شد
قدرت‌الله نیاصادق کارشناس مسائل سیاسی در گفتگو با خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار» گفت: واگذاری بحرین در زمان محمدرضا پهلوی، یکی از آشکارترین خیانت‌های ملی است. بحرین بخشی جدایی‌ناپذیر از خاک ایران بود؛ جایی که جمعیت شیعه ایرانی‌تبار آن، پیوندی عمیق با ایران داشتند. اما شاه به‌راحتی و در یک معامله سیاسی با انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها آن را از ایران جدا کرد. این کار نه تنها به معنای از دست دادن خاک بود، بلکه به معنای از دست دادن بخشی از هویت ملی و مذهبی ایران نیز بود.
نیاصادق افزود: اگر بخواهیم اثرات این اقدام را در استان ایلام بررسی کنیم، باید بگوییم که این خیانت یک پیام مشخص به مردم مناطق مرزی داد: رژیم پهلوی حاضر است برای بقا و رضایت اربابان غربی، از هر بخشی از خاک و ملت خود بگذرد. همین نگاه سبب شد مردم ایلام که همواره در خط مقدم دفاع از کشور بودند، بی‌اعتمادی عمیقی نسبت به پهلوی پیدا کنند. آنان فهمیدند که در بزنگاه‌ها، این حکومت نه حافظ مرزها بلکه معامله‌گر آن است.
این کارشناس مسائل سیاسی خاطرنشان کرد: از طرف دیگر، این واگذاری دست بیگانگان را برای نفوذ در خلیج فارس باز گذاشت. پیامدهای آن، امنیت مرزهای غربی ایران را نیز تحت تأثیر قرار داد. ایلام به‌عنوان استانی مرزی، در تمام دوران پهلوی با مشکلات امنیتی و عقب‌ماندگی توسعه‌ای روبه‌رو شد. همه این‌ها حلقه‌های زنجیره‌ای است که از خیانت بحرین آغاز شد و تا محرومیت ایلام ادامه پیدا کرد.
تحمیل فرهنگ غربی و تخریب سنت‌ها؛ از کلاه پهلوی تا محرومیت فرهنگی ایلام
حجت اکبری تحلیلگر مسائل تاریخی در گفتگو با خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار» گفت: یکی از جنایت‌های بزرگ رضاخان که کمتر به پیامدهای عمیق آن پرداخته می‌شود، ماجرای انقلاب فرهنگی اجباری اوست. او به نام نوسازی، لباس ملی ایرانیان را ممنوع کرد، کلاه و پوشش فرنگی را تحمیل نمود، و سنت‌ها و آیین‌های اسلامی و ایرانی را سرکوب کرد. این اقدام نه یک اصلاح اجتماعی بلکه یک پروژه استعماری بود برای بریدن ملت از ریشه‌های هویتی خود.
اکبری در ادامه گفت: در استان ایلام، این سیاست ضربه‌ای دوچندان زد. ایلام به دلیل بافت مذهبی و عشایری خود، همواره پایبند به سنت‌های اصیل ایرانی و اسلامی بود. تحمیل فرهنگ غربی در این منطقه با مقاومت روبه‌رو شد، اما در عین حال سبب شد بخشی از شکاف میان مرکز و مرزها عمیق‌تر شود. مردم ایلام احساس کردند هویت آنان نادیده گرفته شده و تلاش دارند به زور فرهنگ بیگانه را جایگزین کنند.
وی خاطرنشان کرد: آثار این سیاست هنوز هم دیده می‌شود. بسیاری از مشکلات فرهنگی و اجتماعی کنونی، از بحران هویت تا شکاف میان سنت و مدرنیته، ریشه در همان اقدام رضاخان دارد. در ایلام نیز هنوز هم تقابل میان اصالت‌های دینی - قومی و فشارهای مدرنیزاسیون اجباری محسوس است.
انقلاب سفید؛ اصلاحات یا ویرانی کشاورزی و زندگی روستایی؟
حجت‌الاسلام اله‌نور کریمی‌تبار امام جمعه ایلام در گفتگو با خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار» گفت: انقلاب سفید محمدرضا پهلوی که با تبلیغات گسترده به‌عنوان اصلاحات ارضی معرفی شد، در حقیقت فاجعه‌ای ملی بود. به ظاهر می‌خواست کشاورزی ایران را متحول کند و عدالت اجتماعی بیاورد، اما نتیجه آن چیزی جز نابودی کشاورزی و ویرانی زندگی روستایی نبود. زمین‌ها خرد شد، کشاورزان بی‌تجربه شدند، و اقتصاد روستایی از هم پاشید. امروز هم بسیاری از مشکلات بخش کشاورزی و مهاجرت‌های گسترده به شهرها ریشه در همان طرح دارد.
کریمی‌تبار افزود: استان ایلام به دلیل ماهیت روستایی و کشاورزی‌اش، بیشترین آسیب را از این سیاست دید. کشاورزی سنتی که بر پایه همیاری عشایری و خانوادگی اداره می‌شد، با اجرای این طرح متلاشی شد. بسیاری از روستاییان زمین‌های خود را از دست دادند و به حاشیه‌نشینی روی آوردند. همین مسئله، چرخه محرومیت و فقر را در ایلام تشدید کرد.
وی تأکید کرد: اگر امروز ایلام با مشکلات مزمن بیکاری، مهاجرت، و فقر زیرساختی مواجه است، یکی از ریشه‌های اصلی آن همان سیاست‌های مخرب انقلاب سفید است. متأسفانه تبلیغات رژیم پهلوی آن زمان حقیقت را پنهان کرد، اما مردم ایلام به‌خوبی می‌دانند که این به‌اصطلاح اصلاحات چه ضربه‌ای بر زندگی آنان وارد کرد.
بازخوانی جنایت‌های رژیم پهلوی نشان می‌دهد که بسیاری از مشکلات امروز ایران و به ویژه استان ایلام، امتداد همان خیانت‌ها و سیاست‌های مخرب است. از تسلیم رضاخان در برابر بیگانگان و آغاز سلطه خارجی، تا واگذاری بحرین و نادیده گرفتن ملت شیعه، از تحمیل فرهنگ غربی و تخریب سنت‌های اصیل، تا نابودی کشاورزی و زندگی روستایی در انقلاب سفید؛ همگی حلقه‌هایی از زنجیره‌ای هستند که هویت، استقلال و توسعه ایران را هدف گرفتند.
استان ایلام، به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و بافت فرهنگی خود، شاید بیش از دیگر مناطق ایران تحت تأثیر این سیاست‌ها قرار گرفت. محرومیت ساختاری، تخریب بافت‌های اجتماعی و فرهنگی، و عقب‌ماندگی اقتصادی، همه بخشی از میراث شوم پهلوی برای این استان است.
درسی که می‌توان گرفت، این است که استقلال و هویت ملی هیچ‌گاه نباید در برابر منافع کوتاه‌مدت یا فشارهای خارجی قربانی شود. تجربه تلخ پهلوی‌ها نشان می‌دهد که هرگاه حاکمیت از ملت جدا شود و به بیگانگان تکیه کند، نتیجه چیزی جز عقب‌ماندگی و رنج برای مردم نخواهد بود.
انتهای خبر/ر