به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار»، ایلام، کوچک‌ترین استان ایران از نظر جمعیت و وسعت، سال‌هاست که در صدر جدول تورم ملی جا خوش کرده است. این واقعیت، برای بسیاری از ناظران اقتصادی یک تناقض آماری و اجتماعی به نظر می‌رسد استانی که اندازه بازار و قدرت خرید آن کوچک است، چرا باید فشار تورمی بیشتری را تجربه کند؟
خبرنگار پایگاه خبری - تحلیلی «ایلام بیدار» در گزارشی میدانی و تحلیلی به بررسی این مسئله پرداخته و در گفتگو با چند تن از مسئولان و کارشناسان به ریشه‌های این معضل پرداخته است.
سبد مصرفی شکننده؛ همه چیز در یازده قلم کالا
مهدی ویسی عضو هیأت علمی گروه اقتصاد دانشگاه ایلام، در گفتگو با خبرنگار «ایلام بیدار» گفت: در استان‌های برخوردار مثل تهران، اصفهان یا فارس، سبد مصرفی خانوار متنوع است. مردم علاوه بر خوراک، برای آموزش، فرهنگ، تفریح و کالاهای بادوام هزینه می‌کنند. اما در ایلام، سهم بالای درآمد خانوار تنها صرف یازده قلم کالای اساسی غذایی می‌شود.
وی افزود: این تمرکز مصرفی؛ مانند یک عدسی بزرگ‌نمایی عمل می‌کند. کافی است قیمت گوشت یا روغن افزایش پیدا کند، شاخص تورم ایلام جهش می‌کند. در حالی که همین تغییر قیمت در استان‌های دیگر میان صدها قلم کالا توزیع می‌شود و اثرش کمتر دیده می‌شود.
اقتصاد وابسته؛ مصرف‌کننده بدون سپر تولیدی
علی فریادی کارشناس مسائل اقتصادی نیز در این باره گفت: ایلام فاقد صنایع مادر و کارخانه‌های بزرگ فراوری مواد غذایی است. ما در واقع بیشتر یک بازار مصرف‌کننده هستیم. نبود این سپر تولیدی، استان را در برابر کوچک‌ترین شوک قیمتی آسیب‌پذیر می‌کند.
وی تأکید کرد: وقتی قیمت‌ها در مراکز بزرگ مثل تهران یا خوزستان تغییر می‌کند، اثر آن در ایلام با ضریب بیشتری ظاهر می‌شود. چون نه تولید داریم که بخشی از نیازمان را پوشش دهد، نه شبکه توزیع قدرتمندی که بتواند هزینه‌ها را کاهش دهد.
دلالی سازمان‌یافته؛ کشاورز بازنده، مصرف‌کننده قربانی
جواد مرادی یکی از فعالان صنفی بخش کشاورزی با لحنی انتقادی گفت: ما ظرفیت بالایی در کشاورزی و دامداری داریم. اما حلقه‌های واسطه‌ای و شبکه‌های دلالی، محصولات کشاورزان را یکجا خریداری می‌کنند و با قیمت دلخواه وارد بازار می‌کنند. کشاورز از سود واقعی محروم می‌شود و مصرف‌کننده هم باید با قیمت بالاتر خرید کند.
وی ادامه داد: این انحصار سال‌هاست بازار استان را به گروگان گرفته است. متأسفانه نبود نظارت کافی و ساختار رقابتی باعث شده تورم در ایلام مزمن شود.
جغرافیای پرهزینه؛ کوهستان، مرز و باربری سنگین
محمد رستمی، کارشناس حمل و نقل جاده‌ای، در گفتگو با «ایلام بیدار» به بُعد جغرافیایی مسئله اشاره کرد و گفت: ایلام یک استان کوهستانی و مرزی است. فاصله ما از بنادر و مراکز اصلی توزیع طولانی است و همین هزینه حمل‌ونقل را بالا می‌برد. وقتی هزینه باربری به قیمت کالا اضافه می‌شود، ایلامی‌ها برای همان کالایی که تهرانی یا اصفهانی مصرف می‌کنند، بهای بیشتری پرداخت می‌کنند.
بازار کوچک؛ رقابت محدود و قیمت‌های تحمیلی
در بازار ایلام، فروشندگان به‌خوبی می‌دانند که تنوع کالا محدود و مشتری چاره‌ای جز خرید ندارد. زهرا احمدی، کارشناس امور اجتماعی در این زمینه گفت: بازار کوچک، رقابت سالم را از بین می‌برد. فروشندگان با علم به نبود جایگزین، قیمت‌های بالاتری مطالبه می‌کنند و مردم هم مجبورند بپذیرند. در چنین شرایطی، تورم به یک وضعیت ساختاری تبدیل می‌شود، نه یک اتفاق مقطعی.
تورم به مثابه یک مسئله اجتماعی
تورم ایلام صرفاً یک شاخص اقتصادی نیست. پیامدهای اجتماعی و روانی گسترده‌ای هم دارد. حجت‌الاسلام اله‌نور کریمی‌تبار، امام جمعه ایلام، در خطبه‌های اخیر نماز جمعه با اشاره به همین موضوع گفته بود: تورم بالا، سفره‌های مردم را کوچک و فاصله طبقاتی را بیشتر کرده است. وقتی یک خانواده کارگری مجبور می‌شود بخش بزرگی از درآمد خود را برای خرید نان و برنج صرف کند، دیگر جایی برای هزینه‌های فرهنگی و آموزشی باقی نمی‌ماند. این یعنی فقر بازتولید می‌شود.
تناقضی به نام تورم ایلام
با کنار هم گذاشتن این عوامل، تناقض ظاهری ایلام روشن می‌شود. استان کوچک، جمعیت کم و قدرت خرید پایین، اما فشار قیمتی بزرگ‌تر از استان‌های بزرگ. ترکیب چند متغیر باعث این وضعیت شده است:
درآمد پایین و سبد مصرفی محدود
وابستگی به بیرون و نبود صنایع بومی
انحصار واسطه‌ها در بازار کشاورزی و دامداری
هزینه بالای حمل‌ونقل به دلیل جغرافیا
بازار کوچک و ضعف رقابت
راهکارها؛ خروج از چرخه معیوب
رضا فیاضی، کارشناس مسائل اقتصادی و فعال مدنی در ایلام، راهکارها را چنین خلاصه کرده و گفت: کنترل مقطعی قیمت‌ها جواب نمی‌دهد. ما نیازمند سرمایه‌گذاری در صنایع بومی، حمایت از تولید محلی، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و اصلاح نظام توزیع هستیم. فقط با این اقدامات می‌توانیم ایلام را از چرخه معیوب تورم خارج کنیم.
وی افزود: اگر این روند ادامه پیدا کند، فشار تورمی نه تنها معیشت امروز مردم را از بین می‌برد، بلکه آینده توسعه استان را هم به گروگان خواهد گرفت.
تورم بالا در ایلام نه یک خطای آماری، بلکه بازتابی از محرومیت ساختاری است. کوچک‌ترین استان کشور، به دلیل ضعف تولید، بازار مصرف محدود، جغرافیای پرهزینه و سلطه واسطه‌ها، سنگین‌ترین بار قیمتی را به دوش می‌کشد.
برای عبور از این وضعیت، کافی نیست تنها به کنترل قیمت‌ها اندیشید؛ بلکه باید با یک نگاه کلان، زیرساخت‌های تولیدی، توزیعی و حمایتی استان بازسازی شود. تنها در این صورت است که می‌توان امید داشت سفره‌های مردم ایلام از سایه سنگین تورم رهایی یابد.
انتهای خبر/ر