به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار»، در سال‌های اخیر، با گسترش آسیب‌های اجتماعی، ضعف در برنامه‌ریزی‌های حمایتی، کاهش نرخ ازدواج و باروری و تضعیف هویت فرهنگی؛ بنیان خانواده در بسیاری از مناطق کشور از جمله استان ایلام با چالش‌های جدی روبرو شده است.
خانواده به‌عنوان کوچک‌ترین نهاد اجتماعی، پایه‌گذار بسیاری از ارزش‌های فرهنگی و دینی است، اما امروز به دلایل گوناگون از جمله بحران اقتصادی، مشکلات معیشتی، ضعف در برنامه‌های حمایتی دولت و تغییر سبک زندگی، دچار فرسایش شده و نیازمند بازتعریف جایگاه و حمایت‌های واقعی است.
در ایلام که از لحاظ شاخص‌های جمعیتی با روند نزولی رشد ازدواج و تولد مواجه هستیم، زنگ خطر فروپاشی هسته‌های خانوادگی زودتر از دیگر نقاط کشور به صدا درآمده است. نبود اشتغال پایدار، نبود امنیت روانی و اقتصادی، مهاجرت نخبگان و جوانان و بی‌برنامگی نهادهای متولی در حوزه خانواده از جمله دلایل مهم این بحران هستند.
در این گزارش به بررسی وضعیت خانواده در استان ایلام و نگاه کارشناسان حوزه‌های مختلف به این چالش پرداخته‌ایم.
خانواده، محور توسعه پایدار اجتماعی
قدرت‌الله نیاصادق عضو هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار» گفت: خانواده تنها یک نهاد عاطفی نیست، بلکه پایه‌گذار توسعه پایدار اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی است. اگر ما بخواهیم جامعه‌ای سالم و متعالی داشته باشیم، باید پیش از هر چیز به تحکیم بنیان خانواده توجه کنیم. متأسفانه در سال‌های اخیر این نهاد مهم تحت‌الشعاع آسیب‌هایی مانند طلاق، اعتیاد، خشونت خانگی، و بی‌ثباتی اقتصادی قرار گرفته است.
وی افزود: در استان ایلام نیز وضعیت نگران‌کننده‌ای در این زمینه مشاهده می‌شود. آمار طلاق در میان جوانان افزایش یافته، ازدواج‌ها به شدت کاهش یافته و از طرف دیگر، مهاجرت نیروی جوان از استان به شهرهای بزرگ‌تر به یکی از مشکلات جدی تبدیل شده است. این موضوع عملاً باعث شده که جمعیت فعال و مولد ایلام روز به روز تحلیل برود و ساختار خانواده‌ها نیز سست‌تر شود.
نیاصادق ادامه داد: اگر خانواده‌ها نتوانند نقش تربیتی خود را به درستی ایفا کنند، در آینده نزدیک با نسلی مواجه خواهیم شد که نه‌تنها فاقد هویت فرهنگی و دینی است، بلکه آسیب‌پذیری بیشتری نیز در برابر تهدیدهای اجتماعی و فرهنگی خواهد داشت؛ بنابراین خانواده‌ها باید در اولویت برنامه‌ریزی‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور قرار گیرند.
فقدان سیاست‌گذاری جامع برای حمایت از خانواده‌ها
حجت‌الاسلام حسین مرادویسی کارشناس مسائل خانواده در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار» گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل تزلزل بنیان خانواده در ایلام و سایر استان‌ها، نبود یک سیاست‌گذاری منسجم و هدفمند برای حمایت از خانواده‌هاست. ما شاهد هستیم که قوانین متعددی در حوزه خانواده تصویب شده‌اند، اما بسیاری از آن‌ها به مرحله اجرا نمی‌رسند و یا فاقد ضمانت اجرایی هستند.
وی افزود: دولت در مقام شعار از حمایت از خانواده سخن می‌گوید، اما در عمل برنامه‌های حمایتی بسیار محدود و ناکارآمد است. نه بسته‌های تشویقی ازدواج تأثیر جدی داشته‌اند، نه تسهیلات فرزندآوری دردی از خانواده‌ها دوا کرده‌اند. وقتی خانواده‌ای دغدغه معیشت، مسکن، اشتغال و امنیت روانی دارد، چطور می‌تواند به ازدواج و فرزندآوری فکر کند؟
مرادویسی با تأکید بر اینکه مسائل فرهنگی نیز باید جدی گرفته شوند، بیان داشت: اگر از بعد فرهنگی به خانواده نگاه کنیم، باید بپذیریم که نقش رسانه، فضای مجازی و الگوهای زندگی غربی در تغییر سبک زندگی خانواده‌های ایرانی و ایلامی بسیار جدی است. تضعیف جایگاه پدر و مادر، افزایش فردگرایی و ترویج ارزش‌های متضاد با فرهنگ اسلامی ایرانی، بنیان خانواده را تهدید می‌کند؛ بنابراین نیازمند یک بازنگری جدی در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و رسانه‌ای نیز هستیم.
شرایط اقتصادی؛ گره کور پیش‌روی ازدواج و فرزندآوری
علی فریادی کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار» گفت: نمی‌توان از خانواده و فرزندآوری سخن گفت؛ اما از وضعیت اقتصادی مردم غافل ماند. امروز خانواده‌ها در استان ایلام با مشکلات معیشتی بسیار زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. بیکاری جوانان، ناپایداری شغلی، نبود مسکن مناسب و گرانی‌های بی‌سابقه باعث شده که بسیاری از جوانان حتی به فکر ازدواج هم نیفتند.
وی اظهار کرد: تا زمانی که دولت‌ها نتوانند امنیت اقتصادی و معیشتی را برای خانواده‌ها فراهم کنند، نمی‌توان انتظار داشت که نرخ ازدواج افزایش یابد یا فرزندآوری رشد کند. ما نیازمند اجرای طرح‌های عملیاتی، حمایت‌های واقعی مالی، ایجاد شغل پایدار و کنترل قیمت‌ها هستیم. سیاست‌های تشویقیِ بدون زیرساخت مانند اعطای وام ازدواج یا یارانه فرزند سوم، بیشتر شعاری‌اند و اثرگذاری بلندمدتی ندارند.
فریادی در ادامه گفت: در ایلام، مشکل مضاعف این است که حتی نیروهای تحصیل‌کرده نیز چشم‌اندازی برای آینده شغلی خود نمی‌بینند. این موجب بی‌انگیزگی و مهاجرت گسترده از استان می‌شود که تبعات آن مستقیماً متوجه خانواده‌هاست. اگر نخواهیم با بحران جمعیتی و خانوادگی روبرو شویم، باید اکنون فکری جدی برای وضعیت اقتصادی جوانان و خانواده‌ها بکنیم.
خانواده، هویت فرهنگی جامعه
حجت‌الاسلام مهدی ویسه عضو هیأت علمی دانشگاه ایلام در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «ایلام بیدار» گفت: خانواده تنها یک نهاد زیستی نیست، بلکه خاستگاه هویت فرهنگی، اعتقادی و اجتماعی ملت‌هاست. اگر خانواده دچار آسیب شود، فرهنگ نیز دچار تزلزل خواهد شد. در استان ایلام که سابقه‌ای غنی در سنت‌های خانوادگی دارد، متأسفانه شاهد هستیم که این سنت‌ها و پیوندهای عاطفی به تدریج در حال رنگ‌باختن هستند.
وی افزود: فضای مجازی و رسانه‌های بیگانه نقش بزرگی در القای سبک زندگی غربی داشته‌اند و برخی از خانواده‌ها بدون آنکه متوجه باشند، در حال فاصله گرفتن از ارزش‌ها و سنت‌های اصیل خود هستند. بی‌توجهی به این روند می‌تواند به فروپاشی اخلاقی و اجتماعی خانواده‌ها بینجامد؛ بنابراین ما نیازمند یک بازنگری جدی در سیاست‌های فرهنگی هستیم.
ویسه با اشاره به لزوم ترویج سبک زندگی اسلامی - ایرانی در خانواده‌ها گفت: ترویج فرهنگ گفتگو، احترام متقابل، نقش‌پذیری اجتماعی، و افزایش نشاط و امید در خانواده از جمله محورهایی است که باید به‌صورت آموزش‌محور در مدارس، رسانه‌ها، مساجد و مراکز فرهنگی دنبال شود. همچنین باید برای نسل جوان الگوسازی فرهنگی کرد تا ارتباط عاطفی آن‌ها با سنت‌های خود حفظ شود.
نیازمند عزم ملی برای نجات خانواده‌ها
نگاهی گذرا به نظرات کارشناسان حوزه‌های مختلف نشان می‌دهد که وضعیت خانواده در استان ایلام در ابعاد مختلفی با تهدید مواجه است. از بُعد اقتصادی گرفته تا فرهنگی، روانی و اجتماعی، خانواده‌ها نیازمند حمایت‌هایی هستند که تاکنون یا اجرایی نشده‌اند یا به درستی طراحی نشده‌اند.
نبود سیاست‌گذاری منسجم، اجرای ناکارآمد برنامه‌ها، ضعف آموزش‌های خانواده‌محور، نبود حمایت‌های اقتصادی و آسیب‌های ناشی از فضای مجازی، مهم‌ترین عواملی هستند که امروز خانواده‌های ایلامی را به حاشیه برده‌اند. از طرف دیگر، کاهش نرخ ازدواج، فرزندآوری پایین و مهاجرت جوانان، چالش‌های جمعیتی جدی برای آینده استان رقم زده است.
آنچه امروز بیش از هر زمان دیگری ضرورت دارد، تدوین یک نقشه راه جامع برای حمایت از خانواده‌ها، افزایش مشارکت نهادهای مردمی، آموزش سبک زندگی سالم، و حمایت‌های اقتصادی و فرهنگی هم‌افزا از سوی دولت و نهادهای محلی است. خانواده، سنگ بنای جامعه‌ای سالم و پویاست و اگر برای نجات آن چاره‌اندیشی نکنیم، با آینده‌ای بحرانی مواجه خواهیم شد.
انتهای خبر/ر