چهار علت پسرفت دولت‌ها در کلام امیرالمومنین(ع)

با گذری بر آموزه‌های کتب مقدسِ ادیان به خصوص آموزه‌های قرآن کریم و نیز نگاشته‌های روایی و تاریخی در خواهیم یافت هرگاه افراد نالایق و ناصالح در بدنه حکومت‌ها نفوذ کرده‌اند، جامعه با انحطاط‌های اقتصادی، اخلاقی و رفتاری مواجه شده و نیز از دیگر سو عزت و شکوه خود را در بُعد ملی و بین‌المللی مورد خدشه قرار داده است. به عنوان نمونه نفوذ افراد پست در حکومت سلیمان نبی(ع) و پیروی آنان از شیاطین، باعث شد مُلک سلیمان در مدت کوتاهی به انحطاط کشیده شود؛ خداوند در این باره در بخشی از آیه102 سوره بقره می‌فرماید: «وَ اتَّبَعُوا ما تَتْلُوا الشَّیاطینُ عَلى‏ مُلْکِ سُلَیْمانَ‏ وَ ما کَفَرَ سُلَیْمان‏؛ و آنچه را که شیطان‏[صفت‏]ها در سلطنت سلیمان خوانده [و درس گرفته‏] بودند، پیروى کردند. و سلیمان کفر نورزید». همچنین با مروری بر تاریخ معاصر ایران از این نمونه‌ها بسیار دیده می‌شود.

امیرالمؤمنین(ع) نیز در بیانی شیوا به صورت کلی به 4 علت انحطاط دولت‌ها اشاره کرد که توجه به این فرمایش کلید بسیاری از معضلات اجتماعی است. حضرت در این باره می فرماید:

4 ویژگی بر عقبگرد و انحطاط دولت‌ها دلالت می‌کند. 

1- ضایع و تباه کردن مسائل اصلی
2- پرداختن به مسائل فرعی
3- پیش انداختن اراذل و فرومایگان
4- عقب راندن اهل فضیلت

متن حدیث:

یستَدَلَّ عَلَی ادبارِ الدُّوَلِ بِاَربَعٍ: تَضییعِ الاُصولِ وَ التَّمَسُّکِ بِالفُرُوعِ وَ َتقدیمِ الاَراذِلِ وَ تَاخیرِ الاَفاضِلِ.
(غررُ الحکم و دُرر الکلم، ص800)